از سمیر ابراهیم
شعر «أنشودة المطر» (سرود باران) یکی از مهم‌ترین آثار شعر مدرن عربی به شمار می‌رود. شاعر عراقی بدر شاکر السیاب این شعر را درسال ۱۹۵۳ در کویت، در تبعیدی که به خاطر فرار از پیگرد سیاسی به آن پناه برده بود، سرود
«چشمانت دو نخلستان‌اند در سرخی سحر
دو بالکن که ماه از آنها دور می‌شود
چون چشمانت لبخند زنند، شراب شکوفه می‌زند
و نورها چون ماه‌ها در رودخانه می‌رقصند
پارویی که در سپیده‌دم بر آن می‌لغزد، آرامش می‌بخشد
ستارگانی تپنده در ژرفای چشمانت»
(ترجمه‌ی آلمانی از اشتفان وایدنر، ۱۹۹۵)
بدین‌گونه آغاز می‌شود «سرود باران»، که نخستین بار در سال ۱۹۵۴ در مجله‌ای در بیروت منتشر شد، اما در ابتدا توجهی بر نینگیخت. با اینحال،دیری نپایید که این شعر بازتابی عظیم یافت و به نقطه‌ی عطف و الگویی برای شعر نوین عربی تبدیل شد و به زبان‌های گوناگونی ترجمه گردید
آزاد از قید قافیه و وزن سنتی
یکی از دلایل اهمیت آن این بود که شاعر خود را از بندهای سنتی قافیه و وزن در شعر عربی رها ساخت تا به عنوان «پیشگام شعر آزاد»، شعر عربی را به سوی شعر مدرن جهانی رهنمون شود. اما مهم‌تر از آن، این شعر سرشار از تفاسیر و نمادپردازی‌هایی است که همچنان خوانندگان را به‌شکلی عمیق تحت تأثیر قرار می‌دهد.
سیاب در شعر خود دو نقش متفاوت را به باران نسبت می‌دهد: باران مهربانی که زمین و دانه‌ها را زنده می‌کند – نمادی از زندگی و باروری از آغاز تمدن‌های پیشرفته در بین‌النهرین، ۵۰۰۰ سال پیش؛ و باران نفرین‌شده‌ای که خشم، ویرانی و مرگ را به همراه دارد زیرا هرگز متوقف نمی‌شود
تنوع تفاسیر
در عین حال، باران را میتوان به عنوان نمادی از تجدید امیدبخش، انقلاب علیه رژیم‌های استبدادی عراق و سایر کشورهای عربی نیز خواند. بنابراین «سرود باران» درد جمعی مردم عرب و اشتیاق آنها برای آزادی را نیز بیان می‌کند
اما تفاسیر بسیار شخصی نیز امکان‌پذیر است: به عنوان مثال، باران به عنوان نمادی از معشوق، با چشمان معشوق به عنوان ستارگان تپنده. با پیشرفت شعر، باران به شیر سینه مادر تشبیه می‌شود و بنابراین متن میتواند نمایانگر غم و اندوه مادر سیاب نیز باشد، که او را در شش سالگی از دست داد، که یک ضربه روحی مادام‌العمر برای او بود. در نهایت، این آهنگ همچنین عراق و نخل‌های بی‌شماری را که نماد عراق هستند، ستایش می‌کند (به tun24060509 مراجعه کنید). بنابراین، این آهنگ همچنین بیانگر دلتنگی شاعر برای عراق در تبعید است
این تنوع تفاسیر، شعر را بسیار جذاب می‌کند و آن را به آهنگی پرشورتبدیل می‌کند که برخی منتقدان زیبایی آن را حتی با متون مقدس قابل مقایسه میدانند
زندگی کوتاه – تأثیر طولانی
اما این بدر شاکر السیاب که بود؟ او در سال ۱۹۲۶ در روستای جیکور در نزدیکی بصره در جنوب عراق، پسر یک کشاورز خرما و چوپان، متولد شد. او زبان و ادبیات انگلیسی را در بغداد آموخت و ابتدا به عنوان معلم و بعداً در خدمات ملکی مشغول به کار شد. حتی در سنین جوانی، او از نظر سیاسی بسیار فعال بود و در حزب کمونیست جایگاه رهبری داشت. در نتیجه، او مجبور به تبعید شد، اما به عراق بازگشت. سال‌های آخر عمر او با بیماری همراه بود. سیاب در سال ۱۹۶۴ در سن ۳۷ سالگی در بیمارستان امیری کویت بر اثر اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS)، یک بیماری لاعلاج سیستم عصبی که منجر به فلج کامل عضلات می‌شود، درگذشت. جسد او به بصره منتقل شد. در یک روز سرد زمستانی که به نظر می‌رسید باران هرگز بند نمی‌آید، مراسم تشییع جنازه ساده‌ای در روستای زادگاهش، جیکور، برگزار شد: تنها تعداد کمی از اقوام و همسایگان با او وداع کردند – پایانی آرام برای شاعر بزرگی که آثارش از درد عمیقی زاده شده بود
شعر کامل را میتوانید با ترجمه انگلیسی در اینجا بیابید
Washington Square Review | Badr Shakir al-Sayyab
متن عربی
Ad Diwan | Poem
tun25061901