نوشته: مصطفی الیاسیان
شب یلدا، که به نام «شب چله» نیز شناخته می‌شود، یکی از کهن‌ترین و مهم‌ترین جشن‌های ایران است که به مناسبت طولانی‌ترین شب سال در ۲۱ دسامبر (۳۰ آذر) برگزار می‌شود. این شب زمانی را نشان می‌دهد که تاریکی به اوج خود می‌رسد و از روز بعد، طول روزها بیشتر می‌شود. در تقویم خورشیدی این تغییر هم‌زمان با آغاز زمستان است و در دوران باستان به عنوان پیروزی نور بر تاریکی تلقی می‌شد. ریشه‌های جشن یلدا به دوران ایران باستان بازمی‌گردد: این جشن در حدود ۵۰۰ سال پیش از میلاد به تقویم رسمی امپراتوری هخامنشی تحت فرمانداری داریوش اول اضافه شد. امپراتوری هخامنشی یک امپراتوری بزرگ ایرانی (۵۵۰–۳۳۰ پیش از میلاد) بود که از آسیای صغیر تا هند گسترده بود و به دلیل مدیریت پیشرفته و تحمل فرهنگی شهرت داشت. این جشن همچنین در دوران باستان و در میترائیسم، که یک آیین برگرفته از ایران بود، نقش مهمی ایفا می‌کرد. ریشه‌های جشن یلدا به دوران باستان و آیین مهرپرستی بازمی‌گردد؛ آیینی که در زمان امپراتوری روم و از ایران سرچشمه گرفته بود. در آن زمان، در این شب تولد خورشید (میترا) که به عنوان نمادی از نور و روشنایی بود، جشن گرفته می‌شد. مردم با روشن کردن آتش و شمع، نور و خورشید را به زندگی خود دعوت می‌کردند و تا طلوع خورشید بیدار می‌ماندند. برخی از دین‌شناسان معتقدند که جشن کریسمس مسیحیان و تولد حضرت عیسی از جشن یلدا و آیین مهرپرستی نشأت گرفته است
یلدا تنها در ایران شناخته‌شده نیست. این شب در کشورهایی مانند افغانستان، تاجیکستان و همچنین در بخش‌هایی از آذربایجان و کردستان نیز جشن گرفته می‌شود. در هر یک از این کشورها ویژگی‌های فرهنگی خاصی وجود دارد، اما موضوع اصلی جشن، یعنی پیروزی نور و شروع دوباره طبیعت، همچنان حفظ شده است
یکی از عناصر اصلی شب یلدا در ایران، گرد هم آمدن خانواده‌هاست. اعضای خانواده معمولاً در خانه بزرگترها جمع می‌شوند و شب را با شعرخوانی، قصه‌گویی و روایت داستان‌ها سپری می‌کنند. خواندن اشعار شاعر بزرگ قرن چهاردهم، حافظ، و فال گرفتن با دیوان او نیز بخش مهم دیگری از این جشن است که فرهنگ ادبی ایران را بازتاب می‌دهد
یکی دیگر از آیین‌های مهم شب یلدا خوردن میوه‌های خاصی مانند هندوانه و انار است. هندوانه نماد گرمای تابستان و دانه‌های قرمز انار نماد شادی و زایش دوباره طبیعت هستند. این میوه‌ها به همراه شیرینی‌ها و آجیل‌های مخصوص بر سر سفره یلدا سرو می‌شوند
یلدا نمادی است از همبستگی، عشق به طبیعت و احترام به گذشتگان، چرا که مفاهیمی جهان‌شمول مانند نور و تاریکی و امید به روزهای روشن‌تر را در خود جای داده است
tun24121201