گاز سمی در حلبچه بوی سیب و استفراغ سبز

از سمیر ابراهیم

۱۶ مارس ۱۹۸۸ برای کردهای شمال عراق تاریخی دردناک است، تاریخی که از حافظه جمعی پاک نشده است. در طول جنگ هشت ساله عراق و ایران (۱۹۸۰ تا ۱۹۸۸)، در چنین روزی در نیمه بهار، زمانی که گلها شکوفه می دادند و هوا آرام بود، رژیم صدامحسین عراق با سلاح شیمیایی به شهر کردستان حلبچه حمله کرد (املای دیگر در آلمانی Halabdscha است). سموم مورد استفاده در حمله هوایی شامل گاز خردل و سیانید بود.
خیابان ها مملو از اجساد خانواده هایی بود که سعی در فرار داشتند. در این حمله بیش از ۵۰۰۰ نفر که بیشتر آنها زن و کودک بودند در عرض چند دقیقه کشته شدند، در حالیکه حدود ۱۰۰۰۰ نفر دچار سوختگی شدید و تغییر شکل دائمی شدند.

مرگ دردناک در خیابان
بازماندگان گزارش دادند که گاز منتشر شده بوی سیب شیرین می داد و قربانیان به روش های مختلف جان خود را از دست دادند که نشان دهنده استفاده از مخلوطی از سموم شیمیایی است. برخی فوراً به زمین افتادند، برخی دیگر از خنده جان خود را ازدست دادند، در حالی که برخی دیگر قبل از از دست دادن جان خود دچار سوختگی و بثورات شدید شدند. برخی از آنها قبل از مرگ دچار حملات سرفه شدید و استفراغ مایع سبزرنگ شدند، در حالی که برخی دیگر نابینا شدند. محققان می گویند که این مواد شیمیایی نه تنها از طریق آب و خاک به نسل های آینده منتقل شده است، بلکه منجر به افزایش تعداد ناهنجاری های ژنتیکی در نوزادان شهر شده است.
اثرات سلاح های شیمیایی فقط به انسان محدود نمی شود بلکه حیوانات را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. بزها و گاوها دچار شکم متورم شدند، واژگون شدند و با اندامهای سفت و پراکنده مردند.
من خودم در سال ۲۰۰۸ از شهر حلبچه دیدن کردم تا برای یک تلویزیون کردی عرب زبان گزارش تهیه کنم. پس از شنیدن روایت‌های دلخراش بازماندگانی که در اثر حمله شیمیایی بد چهره شده بودند،  بوی سیب را در اطرافم حس می‌کرد

پاکسازی قومی از طریق عملیات انفال
حمله با گاز سمی به حلبچه به عنوان بخشی از عملیات نظامی علیه جمعیت کرد در کشور خود رخ داد، زیرا رژیم عراق کردها را تهدیدی برای حاکمیت خود می دید. این عملیات به «انفال» معروف شد که به نام هشتمین سوره قرآن به معنای «غنائم جنگی» است و به تقسیم غنایم پس از جنگ تاریخی بدر در سال دوم هجری، یعنی هجرت حضرت محمد (ص) از مکه به مدینه می پردازد.
این کارزار بخشی از درگیری مداوم بین دولت عراق و کردها بود که به دنبال خودمختاری بودند. این عملیات با هدف “پاکسازی قومی” منجر به تخریب بیش از ۴۰۰۰ روستای کرد و اخراج ساکنان آنها شد. علاوه براین، اعدام های دسته جمعی انجام شد و قربانیان در گورهای دسته جمعی دفن شدند. ده‌ها هزار کرد به اردوگاه‌های بازداشت منتقل شدند، جایی که مجبور بودند در شرایط غیرانسانی زندگی کنند. تخمین زده میشود که حدود ۱۸۰۰۰۰ نفر از جمله زنان و کودکان قربانی عملیات انفال شدند. علی حسن المجید، از چهره‌های برجسته حزب بعث و پسر عموی صدام حسین، رئیس‌ جمهور عراق، عامل اصلی کشتار حلبچه به شمار می‌رفت و به دلیل نقشش در حمله شیمیایی به اعدام محکوم شد.

شرکت های آلمانی زیرساخت های تولید گاز سمی را تامین کردند
آلمان همچنین مسئولیت حمله با گاز سمی به هالاجا را بر عهده دارد. در اوایل سال ۱۹۸۸، شواهدی در حال افزایش بود که عراق بخش بزرگی از مواد شیمیایی و زیرساخت‌های مورد نیاز برای توليد سلاح‌های شیمیایی را از شركت‌های غربی – عمدتاً آلمانی – خریداری کرده بود. بسیاری از قطعات شیمیایی یا صنعتی عرضه شده توسط شرکت های آلمانی که در ساخت یکی از بزرگترین تاسیسات تسلیحات شیمیایی جهان در شهرهای سامرا و فلوجه عراق مورد استفاده قرار گرفتند، کنترل های صادراتی را که واقعاً مورد نیاز بود، دور زدند. شرکت‌های متهم آلمانی استدلال می‌کردند که تجهیزات و مواد عرضه‌ شده برای تولید آفت‌کش‌ها برای محافظت از برداشت خرمای عراق در نظر گرفته شده است. سپس نمایندگان شرکت درگیر تنها به دلیل نقض قانون تجارت خارجی و نه برای کمک به نسل کشی، جنایات جنگی یا جنایتعلیه بشریت به محاکمه کشیده شدند. یک تاجر هلندی که او نیز دست داشت در هلند به دلیل همدستی در جنایات جنگی محکوم شد.
شورای امنیت سازمان ملل متحد در ۵ آوریل ۱۹۹۱ قطعنامه ۶۸۸ را تصویب کرد که به موجب آن منطقه پرواز ممنوع بر فراز عراق وضع شد. این تصمیم پیامدهای گستردهای داشت و در نهایت منجر به ایجاد منطقه خودمختار کردستان در عراق شد.
با گذشت بیش از ۳۷ سال از این فاجعه، عملیات انفال و کشتار حلبچه، زخمی باز در حافظه جمعی کردها – نماد مقاومت و اراده – باقی مانده است.
اطلاعات دقیق تر را میتوان در اسناد مرکز تاریخ نظامی و علوم اجتماعی Bundeswehr در آدرس:
Tod in der Luft.Der Giftgasangriff auf Halabdscha am 16. März 1988

tun25020402

www.tuenews.de/fa